وب‌سايت وزارتخانه‌هاي دولت جمهوري اسلامي ايران، به‌عنوان واسطه و محملي براي تبادل اطلاعات و مدارك دولتي و اشاعه‌ي آن‌ها در محيط وب محسوب مي‌شوند و به علاوه، رابط بين كاربران و دولت الكترونيك و دستگاه‌هاي دولتي در محيط وب‌ به‌شمار مي‌روند. ضروري است كه اين درگاه‌هاي الكترونيكي، مطابق با نياز‌ها و انتظارات كليه‌ي كاربران بالقوه و بالفعل ايراني طراحي شوند تا فرآيند‌هاي تبادل و اشاعه‌ي اطلاعات دولتي، برقراري ارتباطات با كاربران و مشتريان و فرايند‌هاي خدمات‌رساني دولت الكترونيك از طريق وب‌سايت‌ها براي همه‌ي اقشار و كاربران به سهلوت امكان‌پذير شود.

(ايسنا)، در حال حاضر وب‌سايت‌هاي وزارتخانه‌هاي و دولتي، متولي خدمات‌رساني به كاربران در راستاي دولت الكترونيك‌اند. هر كدام از اين وب‌سايت‌ها، درگاه‌هاي الكترونيكي دولت براي قشر خاصي از كاربران محسوب مي‌شوند و برخي ديگر، عده‌ي زيادي از كاربران را تحت پوشش خود دارند.

علاوه بر كاركرد‌هاي اطلاع‌رساني، اشاعه‌ي اخبار، خدمات پست الكترونيكي و خبرنامه‌ها؛ برخي از وب‌سايت‌ها با هدف‌هاي ثبت‌نام براي متقاضيان و داوطلبان، فروش و ارائه‌ي محصولات، راي‌گيري و نظرسنجي، به امكاناتي خاص مجهز مي‌شوند و مخطابان آن‌ها بيش‌تر و خاص‌تر مي‌شود.

درگاه اصلي خدمات الكترونيكي دولت جمهوري اسلامي ايران كه در نشاني www.iran.ir قرار گرفته است با قابليت‌هاي اطلاع‌رساني، معرفي دستگاه‌هاي دولتي، نام و نشاني مراكز دولتي، ارائه‌ي آخرين اخبار و اطلاعات درباره‌ي موضوعات مختلف و راهنماي توريستي و گردشگري شهري و استاني طراحي شده است.

عمده كاركرد آن، اطلاع‌رساني است و كاركرد ديگري از آن انتظار نمي‌رود. اما برخي از وب‌سايت‌ها، نظير وب‌سايت وزارت مسكن، وزارت ارتباطات و فن‌آوري اطلاعات يا وزارت كشور به امكاناتي نظير ثبت‌نام الكترونيكي براي متقاضيان مسكن، متقاضيان سيم‌كارت يا راي‌گيري و نظرسنجي در مورد وب‌سايت‌ وزارت كشور مجهزند.

وب‌سايت‌هاي وزارتخانه‌هاي دولت جمهوري اسلامي ايران، شاخص‌هاي دسترس‌پذيري را در حد مطلوبي رعايت نكرده‌اند و در يك نگاه كلي به وضعيت اين وب‌سايت‌ها مشاهده مي‌شود كه از نظر دسترس‌پذيري در طراحي، ايراد‌هاي چشم‌گيري دارند.

مروري كلي بر وضعيت وب‌سايت‌هاي وزارتخانه‌هاي دولتي جمهوري اسلامي ايران نشان مي‌دهد كه:

وب‌سايت‌هاي دولت جمهوري اسلامي ايران از قانون خاصي كه با استاندارد‌هاي دسترس‌پذيري وب مطابقت داشته باشد تبعيت نمي‌كنند و در هيچ يك از صفحات اين پايگاه‌ها نيز اشاره‌اي به اين موضوع نشده است.

در اين وب‌سايت‌ها بخش ويژه‌اي كه حاوي اطلاعاتي براي شيوه‌ي بهره‌گيري از محتواي وب‌سايت براي كاربران عادي و معلول و ناتوان به‌طور خاص باشد، وجود ندارد. ميان‌برهاي خاص سازگار با صفحه‌ كليد براي مرور صفحات و مشاهده‌ي اطلاعات تعبيه نشده است.

هم‌چنين در اين وب‌سايت‌ها، از گزينه‌ها و ابزار‌هايي كه نمايانگر اعتبار زبان‌ها و كد‌هاي استفاده شده در صفحات نظير Css Validata براي سنجش اعتبار طراحي آن توسط كنسرسيوم وب جهاني استفاده نشده است.

وب سايت‌هاي وزارتخانه‌هاي دولت جمهوري اسلامي ايران در قالب پورتال‌هاي از پيش طراحي شده و سيستم‌هاي آماده‌ي مديريت محتواي فارسي‌اند و در اين پورتال‌ها و سيستم‌هاي مديريت محتوا، گزينه و ابزار‌هاي خاص دسترس‌پذيري وب وجود ندارد.

اما با بررسي و مرور ساختار وب‌سايت‌هاي وزارتخانه‌اي دولت جمهوري اسلامي ايران مي‌توان دريافت كه 75 درصد وب‌سايت‌هاي وزارتخانه‌اي با استفاده از نرم‌افزار‌هاي مديريت محتوا و در قالب پورتال، طراحي و ايجاد شده‌اند و 25 درصد نيز با استفاده از زبان‌هاي برنامه‌نويسي مختلف (نظير HTML و ASP) طراحي و استفاده مي‌شوند.

دسترس‌پذيري و فن‌آوري اطلاعات رابطه‌ي مستقيمي با يكديگر دارند و اگر فن‌آوري‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي به ملاك‌ها و استاندارد‌هاي دسترس‌پذيري توجه نداشته باشند، در كاربرد‌پذيري و قابل استفاده ‌بودن آن‌ها براي كاربران مشكل ايجاد مي‌شود. فن‌آوري‌هاي اطلاعاتي تحت وب و دسترس‌پذيري وب نيز از اين قاعده مستثني نيستند.

امروزه وب‌سايت‌ها، بازوي اجرايي دولت الكترونيك در محيط وب محسوب مي‌شوند و اگر در دسترس‌پذيري به ضعف‌هايي دچار باشند، نماينده‌ي خوبي براي دولت الكترونيك در دنياي وب نخواهند بود.

بر اساس مطالب كتاب عصر اطلاعات و دولت دسترس‌پذير كه اطلاعات اين گزارش از آن برگرفته شده است، موارد زير را مي‌توان به عنوان نمونه‌اي از نقاط ضعف وب‌سايت‌هاي وزارتخانه‌هاي ايران به لحاظ دسترس‌پذيري قلمداد كرد:

- سازگار نبودن با صفحه‌خوان‌ها، عدم برخورداري از نسخه‌ي متني براي دسترس‌هاي كند اينترنت و اينترنت خانگي و نيز موبايل

- برخوردار نبودن از امكاناتي نظير بزرگ‌نمايي فونت و قلم براي كاربراين كه با معلوليت‌هاي كم‌بينايي دچارند و سالمندان،

پس‌زمينه‌هاي نامناسب و ناسازگار با ساختار وب‌سايت و منوهاي نامناسب و مبتني بر جاوا اسكريپت كه اغلب به درستي طراحي و طبقه‌بندي نشده‌اند.

- شلوغي و ازدحام بيش از حد اطلاعات و اخبار در صفحه‌ي اول كه به حجيم ‌شدن و بارگذاري بسيار كند آنها از يك طرف و سردرگمي كاربر دريافتن اطلاعات مورد نياز اطر ف ديگر منجر مي‌شود.

- توجه نكردن به دسته‌بندي اطلاعات و اخبار، به نحوي كه امكان يافتن اخبار و اطلاعات مورد نياز در صفحات وب‌سايت براي كرابر معمولي به سختي ميسر مي‌شود.

- استفاده نكردن از گزينه‌ي متن در پس زمينه‌ي تصوير (alt+text) براي كاربراني كه از صفحه‌خوان‌ها استفاده مي‌كنند. اين فاكتور‌ يكي از مهم‌ترين شاخص‌هاي دسترس‌پذيري وب است كه متاسفانه در بيش‌تر وب‌سايت‌هاي وزارتخانه‌اي ايران رعايت نمي‌شود.

- طراحي صفحات با استفاده از فلش كه بارگذاري آن‌ها را در سرعت‌هاي كند اينترنت بسيار مشكل مي‌كند و نيز عدم توجه به اين مساله كه فلش، گزينه‌ي خوبي براي طراحي يك وب‌سايت دولتي و وزارتخانه‌اي نيست.

- فقدان تطابق بيش‌تر وب‌سايت‌ها با مرورگر‌هاي مختلف، به نحوي كه چيدمان و ساختار غالب وب‌سايت‌ها در مرورگر‌هاي فايرفاكس، سافاري يا گوگل كروم به هم مي‌ريزد.

- فقدان دقت در طراحي فرم‌ها، به نحوي كه كاربر همگام تكميل آنها با مشكل مواجه مي‌شود، عدم استفاده از نسخه‌ي انگليسي براي برخي از وب‌سايت‌ها و نبود اطلاعات تماس و ارتباط در وب‌سايت به‌طور شفاف و واضح.

- استفاده نابه‌جا از تصاوير، عكس‌ها، لوگو‌ها و نظاير آن در جاهاي مختلف وب‌سايت‌ها، طراحي بعضي از صفحات به‌صورت فريم‌هاي داخلي كه امروزه كهنه و منسوخ‌شده است، طراحي ضعيف و عدم توجه به جنبه‌هاي زيبايي‌شناختي، رعايت نكردن اصول مرتبط با موتور‌هاي جست‌وجو.

- امكانات جست‌وجوي ضعيف در وب‌سايت‌ها، عدم تفكيك لينك‌هاي پيوندي در متون وب‌سايت و بي‌توجهي به تفكيك رنگ‌ها در پس زمينه‌ي متون، نبود نسخه‌هاي متني براي اخبار به منظور چاپ آنها و نبود نسخه‌هاي صوتي براي اخبار و اطلاعات در قالب mp3 براي استفاده‌ي كاربران نابينا.