م.ر.بهنام رئوف - آموزش برای همه، در همه جا و در تمام مقاطع.‌ این شعار دانشگاه پیام نور است. دانشگاهی که اساس شکل‌گیری‌اش بر ساختار آموزش از راه دور بوده است. دانشگاهی که گفته می‌شود چه از نظر دانشجو و چه از نظر پوشش جغرافیایی بزرگ‌ترین دانشگاه کشور محسوب شده و 28 درصد از دانشجویان کل کشور را در خود جا می‌دهد.


‌این بار اما ‌این دانشگاه برنامه‌های بسیاری را برای گسترش استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در دستور کار خود قرار داده است. برنامه‌هایی که می‌رود تا‌ این دانشگاه را در‌ آینده‌ای نزدیک به یکی از بزرگ‌ترین دانشگاه‌های مجازی ‌ایران و منطقه تبدیل کند. با امیر فرمانبر، عضو هیات علمی ‌گروه آی تی و مدیرکل آمار و فناوری اطلاعات دانشگاه پیام نور در باره برنامه‌های‌این دانشگاه در بخش فناوری اطلاعات گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

فکر می‌کنم که یکی از اهداف اصلی تاسیس دانشگاه پیام نور فراهم آوردن امکانات آموزشی برای آن دسته از داوطلبانی است که یا زمان کافی برای حضور در سر کلاس‌های درس را ندارند یا دسترسی به امکانات آموزشی لازم را نداشتند. هم اکنون تعداد واحدهای‌این دانشگاه در سراسر کشور و تعداد دانشجویان آن چقدر است؟
دانشگاه پیام نور 514 واحد در سراسر کشور و حدود یک میلیون و 62 هزار نفر دانشجو دارد. خارج از کشور در نزدیک به 79 کشور دانشجو داریم. در 19 کشور از‌این تعداد نمایندگی رسمی ‌دانشگاه پیام نور وجود دارد که در مجموع دانشگاه‌های خارج از کشور نزدیک به هزار و 276 نفر مشغول به تحصیل هستند.
مهر سال 90 با توجه به افزایش رشته‌هایی که در دانشگاه پیام نور داریم، احتمال دارد که نزدیک به 50 درصد افزایش در ورودی‌های دانشگاه داشته باشیم. 19 رشته فنی مهندسی، 12 رشته هنر و کارشناسی ارشد و چند مرکز بین‌الملل امسال به دانشگاه افزوده شده است. از جمله برنامه‌های ما هم افزایش تعداد دانشجویانمان در کشورهای فارسی زبان است. پیش‌بینی می‌کنیم که برای سال‌ آینده تعداد کل دانشجویان پیام نور به یک میلیون و پانصد هزار نفر برسد. در سال گذشته ما بزرگ‌ترین دانشگاه کشور بودیم که نزدیک به 28 درصد از دانشجویان سراسر کشور در دانشگاه ما تحصیل می‌کردند، اما نکته جالب در‌این بخش آن است که تقریبا نزدیک به ده درصد از کل دانشجویان دانشگاه پیام نور در رشته‌های زیر مجموعه‌ آی تی در حال تحصیل هستند، یعنی چیزی معادل صد و دو هزار نفر.

از آنجایی که یکی از شعارهای دانشگاه پیام نور آموزش از راه دور است و باز هم با توجه به‌اینکه یکی از زیرساخت‌های اصلی در بحث آموزش از راه دور استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات است، در‌این بخش چه فعالیت‌هایی تا به حال در پیام نور صورت گرفته است؟
دانشگاه پیام نور با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در نظر دارد شیوه‌های جدیدی از آموزش مجازی را برای دانشجویان و اساتید و اعضای هیات علمی‌خود فراهم آورد که در ‌این راستا، تلاش‌هایی که وزیر علوم و تحقیقات و فناوری، معاونین وزارت و ریاست دانشگاه پیام نور انجام داده‌اند، منحصر به فرد است که از مهر سال 90 جهشی بزرگ در بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات در دانشگاه پیام‌نور شکل خواهد گرفت.
در کل شبکه آموزش عالی کشور، دانشگاه پیام نور در زمینه به کارگیری آی تی رتبه اول را دارد. ما یک سیستم دانشجویی داریم که دانشجویان ثبت‌نام، حذف و اضافه و انتخاب واحد خود را در‌این سیستم انجام می‌دهند. از آن طرف نیز اساتید دانشگاه با استفاده از همین سیستم از کلاس‌ها و ساعات تدریس خود، حضور و غیاب دانشجویان و نیز سابقه تحصیلی و نمرات دانشجویان خود آگاه می‌شوند.

تمام ‌این فعالیت‌ها به شکل مجازی صورت می‌گیرد یا بخشی از آن به شکل فیزیکی و بخش دیگر مجازی است؟
تماما از طریق ‌اینترنت و به شکل مجازی انجام می‌شود.‌این سیستم بین دانشجویان به سیستم آموزشی گلستان معروف است. تمام پرسنل دانشگاه پیام نور اعم از دانشجویان و اساتید و پرسنل اداری فعالیت‌های خود را در‌این سیستم انجام می‌دهند. امور مالی دانشگاه نیز به تازگی به ‌این سیستم افزوده شده است. از ترم‌ آینده نیز امکانات پژوهشی دانشگاه به ‌این سیستم افزوده خواهد شد. ‌این سیستم در زمان ثبت نام یعنی در مهر و اواخر بهمن با 250 مگابیت پهنای باند به دانشجویان سرویس می‌دهد و به طور متوسط در آن زمان در هر دقیقه 50هزار نفر به ‌این سیستم متصل هستند. از‌ این سیستم یا سیستم‌های مشابه توسط دانشگاه‌های دیگر نیز استفاده می‌شود، اما با ‌این وسعت و تعداد کاربر فقط در دانشگاه پیام نور است که استفاده می‌شود.

به جز بحث ثبت نام و انتخاب واحد در بخش تامین محتوا و آموزش الکترونیکی چه کارهایی انجام شده است؟
به جز سیستم مجازی دانشجویان، سیستم کتابخانه دیجیتال دانشگاه پیام‌نور دومین سیستم مجازی وسیع در دانشگاه پیام نور است. در ‌این سیستم 25 هزار و 500 جلد کتاب وجود دارد. تا ‌این لحظه استفاده از ‌این کتابخانه مجازی برای اساتید دانشگاه فراهم شده است، اما از هفته‌ آینده ‌این سیستم برای استفاده دانشجویان نیز به کار گرفته خواهد شد.

عموما چه کتاب‌هایی در‌ این کتابخانه عرضه می‌شود؟
تمام کتاب‌های علمی، پژوهشی و درسی در قالب فایل‌های PDF در‌این کتابخانه در دسترس است. البته ما علاوه بر PDF سیستم دیگری به کار گرفته‌ایم که ‌این کتاب‌ها می‌تواند در قالب تصاویر با وضوح بالا در اختیار کاربران قرار گیرد که به واسطه آن مشکلات احتمالی که ممکن است در بحث فایل‌های PDF وجود داشته باشد، به شکل کامل از بین رفته و تمام کاربران بدون نیاز به برنامه خاصی می‌توانند از آن استفاده کنند.
‌این کتابخانه علاوه بر آنکه برای دانشجویان داخل کشور مفید است برای دانشجویان خارج از کشور که دسترسی به منابع فارسی شاید برای آنها بسیار سخت باشد ارزشمند خواهد بود.
فاز دوم‌این کتابخانه که در‌ آینده نزدیک راه‌اندازی می‌شود به جمع‌آوری پایان نامه‌های مقطع دکترا و سایر مقاطع دانشجویان باز می‌گردد. البته در حال حاضر نزدیک به 33 هزار پایان نامه روی ‌این کتابخانه قرار گرفته است.
سیستم ویدئو کنفرانس از دیگر فعالیت‌هایی است که به تازگی در دانشگاه پیام نور راه‌اندازی شده است. در ‌این سیستم ارتباط بین رییس دانشگاه با سایر شعبه‌های دانشگاه در شهرها و کشورهای مختلف برقرار می‌شود. در فاز دوم ‌این پروژه تصمیم داریم که ارتباط بین دانشگاه‌ها را برقرار کنیم.

در ‌این سیستم ویدئو کنفرانس آیا بحث تدریس به شکل مجازی هم صورت می‌گیرد؟
بله قطعا‌ این اتفاق خواهد افتاد. در برخی از مراکز استان‌ها یا شهرهای دورافتاده از آنجایی که با کمبود استاد روبه‌رو هستیم از‌این طریق دانشجویان می‌توانند از تدریس اساتید استفاده کنند.
علاوه بر‌این دانشگاه پیام نور هم اکنون پروژه دیگری در دست اجرا دارد که به سیستم آموزش مجازی و آموزش الکترونیکی باز می‌گردد. ما برای سال‌ آینده از وزارت علوم مجوز ارائه آموزش الکترونیکی را برای 6 هزار دانشجو گرفته‌ایم. با توجه به رویکرد بسیار مثبت وزیر محترم علوم، مجوز پذیرش 6 هزار دانشجو در بخش کارشناسی ارشد به پیام نور داده شده است که ما در قالب 14 قطب آموزشی ‌این کار را انجام خواهیم داد.
دکتر دانشجو، وزیر محترم علوم و تحقیقات و فناوری به شدت علاقه‌مند به کارگیری آموزش مجازی در دانشگاه‌ها است و خیلی کمک کردند به توسعه آی تی در دانشگاه‌های سراسر کشور به خصوص دانشگاه پیام نور. طبعا سایر معاونت‌های وزارت علوم و همین‌طور دکتر ضیائی، ریاست دانشگاه پیام نور نیز کمک‌های بسیاری برای استفاده از آی تی در دانشگاه داشته‌اند. می‌توان گفت که مجوز‌این 6 هزار دانشجو نیز به دلیل مساعدت‌های وزیر محترم علوم صورت گرفته است. ما جذب ‌این 6هزار دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد به شکل الکترونیکی را می‌خواهیم در قالب پایلوت اجرا کنیم. چرا که در مقطع کارشناسی ارشد، دانشجو به شکل کامل با کامپیوتر و ‌اینترنت‌آشنا است. اگر بتوانیم این طرح پایلوت را به شکل موفق اجرا کنیم به تدریج و از ترم‌های‌ آینده‌این روال را به مقطع کارشناسی نیز گسترش خواهیم داد و در‌ آینده نزدیک می‌توانیم کل آموزش در دانشگاه پیام نور را به شکل مجازی برگزار کنیم.

محتوای الکترونیکی رشته‌ها آماده شده است؟
تهیه محتوای آموزشی‌ این بخش در حال حاضر انجام شده و سرورهای مورد نیاز در‌این بخش نیز راه‌اندازی شده و به شکل آزمایشی نیز مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.‌این
6‌هزار دانشجو در کنار دانشجویان برون‌مرزی دانشگاه قرار است برای سال‌ آینده به شکل آفلاین و آنلاین از‌ این سیستم استفاده کنند، یعنی همه مراحل دانشجویی‌این داوطلبان اعم از ثبت‌نام، آموزش و برگزاری امتحانات و خلاصه تمام فعالیت‌های آنها به شکل مجازی صورت خواهد گرفت. البته ما هم اکنون سیستم آموزش آزمون آنلاین داریم که دانشجویان برون مرزی ما از آن طریق در امتحانات شرکت می‌کنند؛ چرا که دانشگاه پیام نور هم اکنون در 79 کشور جهان دانشجو دارد.

امکان تقلب یا استفاده از کتاب در‌ این آزمون‌ها وجود ندارد؟
سیستمی ‌که ما در امتحانات به کار گرفتیم به شکلی است که نمی‌توان تقلب کرد. چرا که سوالات معمولا زمان‌دار هستند و هنگامی ‌که زمان پاسخ به آن سوال تمام شود دیگر آن سوال قابل دسترس نخواهد بود. علاوه بر‌این در ‌این سیستم سوالات مطرح شده برای هر دانشجو با دانشجویان دیگر متفاوت است در نتیجه درصد تقلب در‌این سیستم آزمون صفر است.

با توجه به‌ اینکه فرآیند ثبت‌نامی‌شما قرار است آنلاین باشد، آیا پرداخت وجوه ثبت نامی‌هم آنلاین صورت می‌گیرد یا همانند آزمون‌های مربوط به سازمان سنجش از طریق خرید فیش‌هایی از ادارات پست صورت می‌گیرد؟
در بخش آزمون‌های ورودی که دانشجو با سازمان سنجش طرف است و مکانیزم آنها پیگیری می‌شود؛ اما در بخش پرداخت شهریه و سایر اموری که مربوط به دانشگاه است، مجازی است. یعنی دانشجویی که در دانشگاه پذیرفته شده باشد و شماره دانشجویی داشته باشد، چند راه برای پرداخت شهریه دارد. دانشجو می‌تواند به شکل آفلاین و با مراجعه به بانک شهریه را پرداخت کرده و بعد از مراجعه به سیستم ثبت‌نام مجازی و درج شماره سریال فیش فرآیند ثبت‌نام خود را تکمیل کند. در روش دوم با توجه به قراردادی که با بانک صادرات منعقد کردیم، دانشجو می‌تواند از طریق دستگاه‌های خودپرداز‌ این بانک شهریه خود را پرداخت کند؛ اما از سال‌ آینده دانشجویان می‌توانند توسط تمامی‌ کارت‌های عضو شتاب و با توجه به تمامی ‌روش‌های پرداخت الکترونیک به راحتی شهریه خود را پرداخت کنند. البته‌این سیستم ترم گذشته به شکل آزمایشی برای دانشجویان مقطع دکترا انجام شد و هم‌اکنون نیز در حال رفع اندک مشکلاتی است که در آن وجود دارد.
کارت هوشمند دانش از دیگر پروژه‌های آی تی دانشگاه پیام نور است که هم اکنون با بانک صادرات در حال اجرا است.‌ این کارت دانش هم کارت شناسایی است، هم کارت بانکی و هم کارتی است که قرار است تمام خدمات دانشجویی روی آن قرار گیرد. روی ‌این کارت تمام سوابق دانشجویی قرار می‌گیرد و امکاناتی که دانشجو می‌تواند در دانشگاه به آن دسترسی داشته باشد اعم از کتابخانه، امکانات رفاهی، ورزشی و فرهنگی یا آزمون‌ها و به شکل کلی تمامی ‌امکانات مورد نیاز دانشجو در دانشگاه روی ‌این کارت قرار می‌گیرد.
امتحانات در دانشگاه پیام نور هم اکنون به شکل متمرکز انجام می‌شود. ما مرکز آزمون داریم که در‌این مرکز طراحی سوالات و پاسخ‌های آنها صورت می‌گیرد. با توجه به گستره جغرافیایی مراکز پیام نور سعی کردیم که مراکز تصحیح اوراق امتحانات را گسترش دهیم. به خصوص در استان و شهرهای صعب‌العبور. تصحیح اوراق امتحانی در دانشگاه پیام نور به شکل الکترونیکی و ماشینی انجام می‌شود.

با توجه به برنامه‌هایی که برای آموزش مجازی دارید آیا برنامه‌ای هم برای استفاده از تلفن همراه در بخش آموزش دارید؟
بله. از برنامه‌های‌ آینده‌این است که می‌خواهیم به سمت استفاده از تلفن همراه در بخش آموزش برویم.‌ این امر در سند راهبردی دانشگاه که هم اکنون در دست بررسی و تدوین است دیده شده است. ‌این طرح فعلا در دست مطالعه است، البته فکر می‌کنم تا مهر سال 90 بتوانیم پایلوتی نیز در‌این بخش داشته باشیم تا بتوانیم بخشی از آموزش‌ها را هم به سمت تلفن همراه ببریم.
سیستم اتوماسیون اداری هم از دیگر سیستم‌های‌ آی تی بیس در دانشگاه پیام نور است که با توجه به وسعت و تعداد واحدهای دانشگاه در سراسر کشور یکی از پروژه‌های کلان در دانشگاه محسوب می‌شود. در ‌این سیستم که بیشتر پرسنل و اساتید دانشگاه با آن سر و کار دارند علاوه بر آنکه تمام روند و امور اداری دانشگاه روی ‌این سیستم ارائه می‌شود اطلاعات شخصی، احکام پرسنلی، حقوق و مزایای افراد نیز بر‌این بستر قرار داشته و کارمندان می‌توانند روند کاری خود را زیر نظر داشته باشند.
علاوه بر‌این سیستم سامانه هوشمند دیگر را نیز راه‌اندازی کردیم که به نوعی همان سیستم تکریم کارکنان پیام‌نور است که از طریق پیامک کارمندان مشکلات خود را مطرح کرده و مشکلات موجود برای ارائه راهکار در اختیار مدیران مجموعه قرار می‌گیرد. سامانه دیگر نیز برای ارتباط نمایندگان محترم مجلس با معاونت طرح و توسعه دانشگاه برقرار شده است که به وسیله ‌این سامانه نمایندگان مجلس می‌توانند پیشنهادات یا انتقادات خود از مراکز دانشگاهی پیام نور در حوزه‌های انتخاباتی خود را با مدیران دانشگاه در میان بگذارند.

منبع: it analyze